Overwerk: moet dat en moet het altijd betaald worden?

Moet je als werknemer overwerken als je de opdracht daartoe krijgt en moet je als werkgever overwerk altijd uitbetalen of compenseren in vrije tijd?

Overwerk

De term “overwerk” komt niet in de wet voor. Overwerk ziet op uren die worden gewerkt buiten het in de arbeidsovereenkomst overeengekomen aantal uren.

Verplicht om over te werken?

Als een werkgever zwaarwegende redenen heeft om zijn werknemer overwerk op te dragen en de omvang van het overwerk niet excessief is zal een werknemer zeer goede gronden moeten hebben om te weigeren om over te werken.

Wanneer is overwerk niet toegestaan?

Overwerk is niet toegestaan als daardoor de Arbeidstijdenwet niet wordt nageleefd. Op grond hiervan mag over een periode van 4 weken gemiddeld 55 uur per week worden gewerkt. Bij CAO of bedrijfsregeling mag hiervan worden afgeweken, maar de werknemer mag nooit meer dan 60 uur per week werken. Over een periode van 16 weken mag de werknemer gemiddeld maximaal 48 uur per week werken.

Aanpassen van contracturen bij structureel overwerk

Als de werknemer structureel overwerkt kan dat een aanleiding zijn om aanpassing van de contracturen te vragen. In zo’n geval kan het “’rechtsvermoeden arbeidsomvang” uitkomst bieden. Er wordt dan uitgegaan van het aantal uren dat de werknemer gemiddeld per maand werkte in de afgelopen 3 maanden. Als de werkgever niet meer contracturen wenst te geven zal de werkgever bewijzen dat het overwerk tijdelijk was en dat daarom niet wordt ingestemd met uitbreiding van het aantal uren in de arbeidsovereenkomst.

Moet overwerk altijd betaald worden?

Of overwerk uitbetaald moet worden hangt af van de in de arbeidsovereenkomst of CAO gemaakte afspraken.
In een arbeidsovereenkomst  kan ook staan dat  overuren bij de functie van de werknemer horen en niet worden uitbetaald. Het aantal overuren moet dan wel binnen redelijke grenzen blijven.

Als er niets is vastgelegd in de arbeidsovereenkomst of CAO over overwerk, betekent dat niet dat overwerk niet betaald hoeft te worden. In dat geval geldt dat op grond van de redelijkheid en billijkheid of op grond van goed werkgeverschap toch een recht op vergoeding van overuren in geld kan bestaan:

• als komt vast te staan dat de werkgever het overwerk aan de werknemer heeft opgedragen of;
• uit de omstandigheden van het geval blijkt dat de werkgever daarmee heeft ingestemd.

Daarbij kunnen ook het functieniveau van de werknemer en diens mate van zelfstandigheid een rol spelen.

Voorbeeld

In lijn met het vorenstaande is bijvoorbeeld een uitspraak van de Rechtbank Limburg d.d. 28 februari 2018, ECLI:NL:RBLIM:2018:1882  waarin werd overwogen dat niet is gebleken dat de werkgeefster overwerk aan werknemer heeft opgedragen en dat niet  is komen vast te staan dat werkgeefster uitdrukkelijk heeft ingestemd met het maken van overuren. Werkgeefster is zodoende nooit in staat gesteld een deugdelijke administratie te voeren van eventueel overwerk. Voorts werd werknemer niet gehouden aan strikte werktijden en konden deze variëren. Werknemer heeft daarnaast maandelijks salarisspecificaties ontvangen waarop geen vermelding was te zien van overuren. Vast staat dat werknemer daartegen nimmer heeft geageerd. De vordering tot uitbetaling van overuren werd afgewezen.

Is compensatie voor overwerk in de vorm van betaalde vrije tijd toegestaan?

Overwerk wordt vaak gecompenseerd door middel van een tijd-voor-tijd-regeling. Vanaf 1 januari 2019 is het voor een werkgever, op grond van artikel 13a van de Wet Minimumloon en Vakantietoeslag, niet langer toegestaan om een werknemer voor overwerk in tijd te compenseren als deze werknemer door het overwerk op een feitelijk uurloon komt dat onder het minimumloon ligt.

Uitgangspunt is dat overuren niet meer in tijd-voor-tijd kunnen worden gecompenseerd, tenzij een dergelijke tijd-voor-tijdregeling is openomen in de toepasselijke CAO. Als er geen CAO van toepassing is of als er geen regeling in de CAO is getroffen, geldt dus voor een werknemer die door overuren onder het minimumloon verdient de overuren uit moeten worden betaald.

Verdient de werknemer tenminste of meer dan het minimumloon over de daadwerkelijk gewerkte uren, dan is een tijd-voor-tijd compensatie wel nog mogelijk.

Conclusie

Als werkgever en de werknemer geen afspraken hebben gemaakt over de verplichting om overwerk te verrichten kan, als de werkgever zwaarwegende redenen heeft, overwerk in redelijkheid van de werknemer worden verwacht. Wel moet de werkgever de regels van de Arbeidstijdenwet in de gaten houden
Zijn er geen afspraken gemaakt over de vergoeding voor overwerk, dan bestaat die aanspraak alleen als er ofwel een uitdrukkelijke opdracht is gegeven tot het verrichten van overwerk of als de werkgever ermee bekend was en stilzwijgend met het overwerk heeft ingestemd.

Compensatie van overwerk in vrije tijd in plaats van in geld is toegestaan mits de werknemer daardoor, gelet op het feitelijke aantal gewerkte uren, niet onder het minimumloon uitkomt.