De food- en agribranche is de grootste economische sector van Nederland en daarmee vormt de tuinbouw (met haar toeleveranciers en afnemers) één van de belangrijkste motoren van onze economie. Het agrocluster is veelomvattend en betreft vaak lange ketens: Van grondstoffen en teeltbenodigdheden, bewerking, teelt en verwerking tot en met verpakking, opslag en distributie van groenten, fruit, potplanten en bloemen.

Vanwege onder meer de grote hoeveelheid transacties in de agrarische keten, de nauwe verbondenheid van een groot aantal spelers in de productieketen en het gegeven dat sprake is van een gekweekt en verhandeld natuurlijk product, is de kans op teeltschade aanwezig en liggen teeltschadediscussies op de loer. In deze blog nemen wij diverse teeltschade-onderwerpen onder de loep en geven wij leveranciers oplossingen voor het beperken van hun aansprakelijkheidsrisico’s.

Aansprakelijkheid in teeltschadezaken

Wanneer een kweker schade ondervindt als gevolg van gebrekkige geleverde producten, kan hij proberen een bedrag aan schadevergoeding te eisen van de leverancier. Over het algemeen zal de kweker daarbij het standpunt innemen dat de leverancier jegens de kweker toerekenbaar tekort is geschoten in zijn verplichtingen. De kweker mocht immers verwachten dat de leverancier goederen en diensten zou leveren die geen schade zouden berokkenen aan de teelt. Deze juridische grondslag waarop de kweker zich beroept, noemt men ook wel “wanprestatie” (art. 6:74 BW) aan de zijde van de leverancier.

Voor het slagen van een beroep op wanprestatie, dient de afnemer in zijn algemeenheid te stellen en zonodig te bewijzen dat aan een aantal voorwaarden is voldaan. Zo dient de kweker aannemelijk te maken dat:

1. de geleverde producten ondeugdelijk waren;
2. er een causaal verband is tussen de geleverde producten door de leverancier en de geleden schade, en;
3. hij geen schade zou hebben geleden indien hij geen slechte producten geleverd zou hebben gekregen door de leverancier, en;
4. hij de schade niet had kunnen voorkomen.

Tevens dient de afnemer tijdig bij zijn leverancier te klagen over de gebrekkige producten. Indien de kweker niet tijdig bij de leverancier heeft geklaagd over de ondeugdelijkheid van het product, verliest de kweker het recht de leverancier aan te spreken.

Beperking van aansprakelijkheid bij teeltschades

Een effectieve manier voor de leverancier om de risico’s voor aansprakelijkheid op grond van wanprestatie te beperken, is door een aansprakelijkheidsbeperking voorafgaand aan de levering contractueel overeen te komen met de kweker. Deze beperking van aansprakelijkheid kan zijn opgenomen in de overeenkomst tussen de afnemer en de leverancier. Meestal staat de beperking van de aansprakelijkheid (een zogenaamde exoneratieclausule) in de algemene voorwaarden van de leverancier.

Indien de leverancier met succes een beroep wil doen op de aansprakelijkheidsbeperking in de algemene voorwaarden, geldt dat de algemene voorwaarden zowel van toepassing dienen te zijn verklaard op de overeenkomst tussen de leverancier en de kweker als ook dat de leverancier er voor moet zorgen dat de kweker voor of tijdens het sluiten van de overeenkomst bekend kon zijn met de algemene voorwaarden; doorgaans door deze tijdig aan de kweker ter hand te stellen. In gerechtelijke procedures over aansprakelijkheid van een leverancier jegens zijn afnemer wordt vaak geprocedeerd over de vraag of de algemene voorwaarden onderdeel zijn van de afspraken tussen leverancier en afnemer (met andere woorden: of de algemene voorwaarden van toepassing zijn) en of de leverancier de afnemer tijdig heeft geïnformeerd over de inhoud van de algemene voorwaarden.

Met name de beperking van aansprakelijkheid in de overeenkomst of in algemene voorwaarden biedt de leverancier mogelijkheden om aansprakelijkheid jegens de afnemer succesvol af te weren. Het is daarbij voor de leverancier wel belangrijk dat hij de algemene voorwaarden op de juiste wijze gebruikt.

Verzekering als bescherming

De leverancier kan de soms ingrijpende gevolgen van aansprakelijkheid jegens zijn afnemers ook afwentelen door zich goed tegen aansprakelijkheid te verzekeren. Indien er dekking is onder de aansprakelijkheidsverzekering van de leverancier, vergoedt de aansprakelijkheidsverzekeraar mogelijk de schade die door de kweker wordt geleden bij aansprakelijkheid van de leverancier.

Een praktijkvoorbeeld (ECLI:NL:RBROT:2018:361)

Op 17 januari 2018 heeft de rechtbank Rotterdam geoordeeld over de vraag of een zadenleverancier jegens een peperkweker aansprakelijk is vanwege geleverde zaden die niet overeenkwamen met de bestelde zaden. Afgesproken was dat er zaden geleverd zouden worden waaruit gele pepers geteeld konden worden, terwijl er met de geleverde zaden oranje pepers gekweekt konden worden. De peperkweker stelt dat de leverancier wanprestatie heeft gepleegd, omdat de door de leverancier geleverde zakjes de zaden van een ander type peper bleken te bevatten dan op de verpakking stond vermeld.

Oordeel van de rechtbank

Volgens de rechtbank is vast komen te staan op basis van foto’s en andere stukken van de kweker dat oranje pepers zijn ontstaan uit de zaden die de kweker bij de leverancier heeft gekocht, zodat dus eveneens vast komt te staan dat de zadenleverancier tekortgeschoten is in de nakoming van de verbintenis om zaden te leveren waaruit gele pepers voortkomen. Voor de schade die de kweker lijdt, rust op de zadenleverancier derhalve in beginsel een schadevergoedingsplicht op grond van wanprestatie.

De zadenleverancier voert echter een aantal verweren. Omdat de eisende partij een vennootschap onder firma (een vof) is, stelt de leverancier allereerst dat hij gecontracteerd heeft met een vennoot en niet met de vof en dus ook geen wanprestatie gepleegd kan hebben jegens de vof (ofwel jegens de eisende partij) omdat dan eerst een overeenkomst dient te bestaan tussen hem en de vof. De rechtbank gaat niet in dit verweer mee, omdat iedere vennoot de vennootschap onder firma kan vertegenwoordigen en er daarom wel degelijk een overeenkomst is gesloten tussen de zadenleverancier en de vof.

Een tweede verweer dat de leverancier voert, is een beroep op algemene voorwaarden, waarin een beperking van de aansprakelijkheid van de leverancier is opgenomen. De rechtbank oordeelt dat de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden niet is overeengekomen bij het sluiten van de koopovereenkomst waarbij de verkeerde zaden zijn geleverd. Dat later nog een overeenkomst is gesloten, waarop de algemene voorwaarden wel van toepassing zijn, is niet relevant. Voor de betreffende gewraakte transactie waarbij de verkeerde zaden geleverd zijn, hadden leverancier en kweker niet afgesproken dat de algemene voorwaarden van de zadenleverancier van toepassing waren. Ook dit tweede verweer van de leverancier faalt derhalve.

Ten aanzien van de omvang van de schadevergoedingsplicht van de zadenleverancier, stelt de zadenleverancier dat er sprake is van eigen schuld aan de zijde van de peperkweker. Met dit verweer heeft de leverancier wel succes. De rechtbank overweegt dat er in de agrarische sector andere zadenleveranciers zijn, die zaden leveren van hogere kwaliteit en die ook ongeveer een tienvoud kosten van de door de zadenleverancier geleverde zaden. Door goedkope zaden van lagere kwaliteit af te nemen, is volgens de rechtbank sprake van risicovol gedrag aan de zijde van de peperkweker, waardoor de schade mede is ontstaan. Tevens heeft volgens de rechtbank de peperkweker onvoldoende gedaan om de schade te beperken doordat de peperkweker de gekweekte (oranje) pepers niet tegen de hoogst mogelijke prijs heeft verkocht.

Gelet op deze omstandigheden, ziet de rechtbank aanleiding om de vergoedingsplicht van de zadenleverancier met 75% te verminderen, in evenredigheid met de mate waarin de aan de peperkweker en zadenleverancier toe te rekenen omstandigheden tot de schade hebben bijgedragen. De zadenleverancier wordt daarom veroordeeld om 25% van de door de rechtbank begrote schade aan de peperkweker te voldoen.

Uit dit praktijkvoorbeeld blijkt wel dat er diverse juridische discussiepunten zijn die in teeltschadezaken kunnen spelen.

Conclusie

Als leverancier in de food- en agribranche is het belangrijk om u bewust te zijn van de juridische discussiepunten bij teeltschadezaken. Het opnemen van aansprakelijkheidsbeperkingen in de overeenkomst met de kweker en het afsluiten van een aansprakelijkheidsverzekering zijn effectieve manieren om uzelf te beschermen tegen de gevolgen van aansprakelijkheid op grond van wanprestatie. Het is raadzaam om tijdig juridisch advies in te winnen om ervoor te zorgen dat uw belangen als leverancier goed zijn gewaarborgd in geval van teeltschade.